Cần xây dựng kế hoạch đáp ứng khi có chùm ca nhiễm HIV trên địa bàn

Theo báo cáo của Cục Phòng chống HIV/AIDS – Bộ Y tế, tỉ lệ nhiễm HIV của Việt Nam đạt đỉnh vào đầu năm 2000 và giảm dần sau đó, năm 2023 số trường hợp phát hiện nhiễm HIV giảm 56% so với năm 2010.

Dịch HIV ở Việt Nam tập trung với tỉ lệ nhiễm HIV cao ở nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới nam (MSM) là 12,5%, người tiêm chích ma túy tỉ lệ 9%, nữ mại dâm có tỉ lệ là 2,4%.

Dịch HIV dù đã kiểm soát nhưng vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ bùng phát dịch do sự thay đổi hình thái dịch và có chiều hướng gia tăng trong nhóm MSM và ở khu vực phía Nam.

So với mục tiêu đặt ra 90-90-90, hiện Việt Nam đang đạt tỉ lệ 89% người nhiễm HIV biết được tình trạng nhiễm của mình; 80,4% người nhiễm HIV biết được tình trạng nhiễm được điều trị thuốc ARV và 98% người nhiễm HIV đang điều trị thuốc ARV có tải lượng HIV dưới ngưỡng ức chế.

Theo mục tiêu cam kết với Tổ chức phòng chống AIDS Thế giới (UNAIDS), Việt Nam phải đạt mục tiêu 95-95-95, kiểm soát dịch HIV vào năm 2025 và chấm dứt AIDS như mối đe dọa với sức khỏe cộng đồng vào năm 2030.

Theo hướng dẫn chuyên môn của Cục Phòng chống HIV/AIDS, đánh giá cấp độ dịch HIV theo 4 mức từ thấp, trung bình, cao và rất cao. Đặc biệt là tăng cường các biện pháp phát hiện, cảnh báo dịch HIV, điều tra khi xảy ra những chùm ca nhiễm HIV.

Theo đó, cấp trung ương sẽ ứng dụng các kỹ thuật, sinh phẩm xét nghiệm mới, phương pháp lấy mẫu mới trong chẩn đoán nhiễm HIV, xác định những khu vực quần thể nguy cơ mới. Cấp trung ương sẽ xây dựng quy trình chuẩn về quản lý, phản hồi số liệu nhiễm HIV mới; phân tích và chia sẻ dữ liệu để cảnh báo tình hình dịch HIV; xây dựng chương trình, tài liệu, đào tạo các nội dung liên quan đến xét nghiệm nhiễm HIV mới, quản lý đảm bảo chất lượng xét nghiệm phát hiện nhiễm mới.

Theo các chuyên gia HIV, do vi rút HIV là vi rút có tính biến dị di truyền cao và tiến hóa nhanh chóng nên sử dụng các kỹ thuật sinh học phân tử, từ đó cung cấp các bằng chứng ở cấp độ di truyền về nguồn gốc của các ca nhiễm HIV, giúp ước tính tỉ lệ nhiễm, đánh giá các yếu tố nguy cơ để đưa ra các biện pháp can thiệp ưu tiên. Đây là một công cụ hữu ích cho giám sát dịch tễ sinh học phân tử.

Tuyến các Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương sẽ thu thập các nguồn dữ liệu, thiết lập ngân hàng dữ liệu ở mức độ di truyền nhằm phục vụ công tác giám sát dịch và giúp xác định các chùm lây truyền HIV mới, cũ một cách liên tục và kịp thời.

Trung tâm Kiểm soátbệnh tật các tỉnh, thành phố sẽ cập nhật, quản lý số liệu nhiễm HIV mới lên hệ thống thông tin HIV quốc gia; theo phân cấp các đơn vị sẽ thường xuyên sử dụng số liệu dịch tễ học HIV, số liệu xét nghiệm nhiễm mới để phân tích, cảnh báo dịch theo tiêu chí và đề xuất triển khai kế hoạch đáp ứng.

Các Trung tâm Kiểm soát bệnh tật sẽ phân tích dữ liệu, xác định và ưu tiên các chùm ca nhiễm HIV để điều tra và ứng phó. Số liệu được phân tích hàng tháng để đáp ứng kịp thời, xác định chùm ca nhiễm HIV theo thời gian – địa điểm và chùm lây nhiễm HIV theo đặc điểm sinh học phân tử.

Các tỉnh, thành phố sẽ xây dựng, tổ chức thực hiện các họat động điều tra, ứng phó tùy theo cấp độ dịch HIV, chia sẻ thông tin về các họat động ứng phó với chùm ca nhiễm HIV theo nguyên tắc bảo mật, xây dựng kế hoạch đáp ứng với chùm ca nhiễm HIV và cập nhật kế hoạch theo quý, năm.

Kế hoạch này sẽ giúp xác định nhiệm vụ, trách nhiệm của các cơ quan liên quan, quy trình phát hiện, nhiệm vụ ưu tiên và giám sát chùm ca nhiễm, quy trình thực hiện điều tra và ứng phó với dịch, xác định thêm nguồn lực, nhân sự khi có nhu cầu vượt quá khả năng.

Kế hoạch đáp ứng y tế công cộng có các nội dung về chùm ca nhiễm, xác định những khoảng trống cần can thiệp ở cấp độ cá nhân, cấp độ mạng lưới và cấp độ hệ thống.

Các tỉnh, thành phố cần thực hiện các hoạt động tư vấn và xét nghiệm HIV phù hợp với đặc điểm của chùm ca nhiễm HIV; tăng cường chất lượng các dịch vụ dự phòng HIV; tổ chức truyền thông giới thiệu về dịch vụ; cung cấp đảm bảo tính sẵn có của dịch vụ và các vật dụng can thiệp; pháttriển mạng lưới hỗ trợ triển khai dịch vụ; thay đổi cách thức, hình thức cung cấp dịch vụ để dịch vụ tiếp cận được nhóm đối tượng đích đang có dấu hiệu nguy cơ gia tăng về dịch; kết nối chuyển gửi người nhiễm HIV đến cơ sở điều trị HIV/AIDS; đảm bảo nhanh chóng, thuận lợi cho công tác khám chữa bệnh được thanh toán từ nguồn BHYT cho người bệnh./.

Tường Huân