Các hành vi bị nghiêm cấm trong công tác phòng chống HIV/AIDS

Vừa qua, Viện Nghiên cứu Phát triển Xã hội cùng nhóm Bồ Công Anh – TP Nha Trang tổ chức tọa đàm hỗ trợ pháp lý cho người có HIV trẻ tuổi tại TP Nha Trang.

Tham dự có Ts. Vũ Thị Hường – Phó Cục Trưởng Cục trợ giúp pháp lý của Bộ Tư pháp, Ts Khuất Thu Hồng – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Xã hội, Bs Tôn Thất Toàn – Phó Giám đốc, Phụ trách Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Khánh Hòa cùng các thành viên của nhóm Bồ Công Anh và người nhiễm HIV, các đơn vị y tế liên quan.

Nội dung của Tọa đàm thảo luận nhiều về những kỳ thị và phân biệt đối xử (KT&PBĐX) đối với người nhiễm HIV/AIDS trong cộng đồng, nơi làm việc, nhà trường và cơ sở y tế.

Cụ thể như tại cơ sở y tế, nhân viên y tế nếu tỏ thái độ hách dịch, quát tháo, xem thường bệnh nhân HIV thì đó hành vi vi phạm pháp luật. Tại Khoản 3, Điều 8 của Luật Phòng chống HIV/AIDS đã quy định các hành vi KT&PBĐX với người nhiễm HIV là không được làm. Với quy định này nhân viên y tế phải có trách nhiệm giao tiếp, cư xử với bệnh nhân một cách công bằng, tôn trọng và không kỳ thị. Bất cứ hành vi nào của nhân viên y tế làm giảm uy tín, chất lượng dịch vụ y tế, làm tổn thương danh dự và tinh thần của bệnh nhân có thể được xem là vi phạm pháp luật và phải chịu trách nhiệm pháp lý.

Phân tích về tại sao vẫn có trường hợp nhân viên y tế KT&PBĐX với người nhiễm HIV/AIDS, không tuân thủ đạo đức chuyên môn, Ts Khuất Thu Hồng cho rằng nguyên nhân có thể do sự cảm nhận của mỗi người khác nhau, ở góc độ cá nhân có những tiềm ẩn của định kiến, những áp lực chủ quan.

Ts Khuất Thu Hồng nhận xét, thời gian gần đây sự KT&PBĐX đối với người nhiễm HIV/AIDS đã giảm rất đáng kể so với thời kỳ những năm dịch HIV/AIDS mới bắt đầu. Với tiến bộ của khoa học, thế giới và Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu cùng với những nỗ lực rất lớn của nhiều cơ quan, tổ chức, đơn vị và cá nhân, kể cả những tổ chức xã hội, các nhóm cộng đồng đã đóng vai trò quan trọng để làm giảm sự KT&PBĐX đối với người nhiễm HIV.

Để giải quyết thấu đáo sự KT&PBĐX đối với người nhiễm HIV trong cơ sở y tế, cần có sự can thiệp từ cơ quan quản lý y tế, sự phối hợp của các nhóm cộng đồng, thực hiện tập huấn nâng cao năng lực, giám sát đánh giá thường xuyên, định kỳ để đảm bảo chất lượng công tác khám chữa bệnh cho bệnh nhân HIV được an toàn, tôn trọng và công bằng cho tất cả bệnh nhân.

Có thể thực hiện nhiều giải pháp cụ thể, ví dụ một bệnh nhân HIV/AIDS bị nhân viên y tế KT&PBĐX có thể viết thư gửi vào hộp thư góp ý của cơ sở y tế để phản ánh, hàng tuần định kỳ cơ sở y tế sẽ tổ chức đọc thư góp ý, từ đó sẽ có các biện pháp triển khai cải tiến chất lượng phục vụ của cơ sở y tế đó.

Cách phản hồi thông tin thứ hai là gọi trực tiếp vào đường dây nóng, ví dụ Sở Y tế tỉnh Khánh Hòa là 0965391515, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Khánh Hòa là 0965371515, Bệnh viện Đa khoa Khu vực Ninh Hòa là 0965301515, Trung tâm Y tế TP Cam Ranh là 0965211515, Trung tâm Y tế TP Nha Trang là 0965221515, Trung tâm Kiểm sóat bệnh tật tỉnh Khánh Hòa là 0911662233 hoặc Bs Nguyễn Đức Tình – Trưởng Phòng khám điều trị HIV/AIDS là 0564779027, từ đó người bệnh sẽ nhận được sự hỗ trợ và chỉ đạo cụ thể. Một kênh phản hồi khác là người bệnh có thể gặp trực tiếp nhân viên y tế để phản ánh trường hợp của cá nhân mình hoặc có thể gặp các chuyên gia trợ giúp pháp lý để được hỗ trợ.

Đối với câu hỏi bệnh nhân HIV có quyền được khám chữa bệnh bình thường như những bệnh nhân khác không? Theo Điểm b, Khoản 1, Điều 4 của Luật Phòng chống HIV/AIDS quy định người nhiễm HIV được điều trị và chăm sóc sức khỏe như bao các bệnh khác. Bệnh nhân HIV/AIDS hoàn toàn có quyền tham gia các dịch vụ khám chữa bệnh bình thường cả về dịch vụ hay từ khám chữa bệnh BHYT, đây là quyền lợi của tất cả các bệnh nhân không có bất kỳ là nhiễm HIV hay không nhiễm HIV. Việc bác sĩ, nhân viên y tế có thái độ KT&PBĐX với bệnh nhân HIV/AIDS là vi phạm pháp luật theo Khoản 3, Điều 8 của Luật Phòng chống HIV/AIDS. Bệnh nhân cần có góp ý trực tiếp hoặc qua hộp thư góp ý hoặc qua đường dây nóng để cơ sở y tế có biện pháp chấn chỉnh kịp thời.

Theo Điều 8 của Luật Phòng chống HIV/AIDS năm 2006, những hành vi bị nghiêm cấm bao gồm:

1. Cố ý lây truyền hoặc truyền HIV cho người khác.

2. Đe dọa truyền HIV cho người khác.

3. KT&PBĐX đối với người nhiễm HIV.

4. Cha mẹ bỏ rơi con chưa thành niên nhiễm HIV, người giám hộ bỏ rơi người được mình giám hộ nhiễm HIV.

5. Công khai tên, địa chỉ, hình ảnh của người nhiễm HIV hoặc tiết lộ cho người khác biết nhiễm HIV khi chưa có sự đồng ý của người nhiễm đó, trừ những quy định tại Điều 30 của Luật Phòng chống HIV/AIDS năm 2006.

6. Đưa tin bịa đặt về nhiễm HIV đối với người không nhiễm HIV.

7. Bắt buộc xét nghiệm HIV, trừ trường hợp quy định tại Điều 30 của Luật Phòng chống HIV/AIDS năm 2006.

8. Truyền máu, sản phẩm máu, ghép mô, bộ phận cơ thể có HIV cho người khác.

9. Từ chối khám chữa bện cho bệnh nhân vì biết hoặc nghi ngờ người đó nhiễm HIV.

10. Từ chối mai táng, hỏa táng người chết vì lý do liên quan đến HIV/AIDS.

11. Lợi dụng họat động phòng chống HIV/AIDS để trục lợi hoặc thực hiện hành vi trái pháp luật.

12. Các hành vi bị nghiêm cấm khác theo quy định của pháp luật./.

Tường Huân